Gazteluzar. / Irun 1522
San Martzialeko 1go Guduaren V. Mendeurrena Fundazioak diru-laguntza bat jaso du Eusko Jaurlaritzaren eskutik, «1522ko bideetatik. Gazteluzar gaztelua eta bertako ondare materiala eta immateriala balioan jartzea» proiektuagatik. Proiektu hau Rehabite Aholkularitza Teknikoa S.L.P. enpresarekin batera egin zen, eta ‘Euskal Kultura Ondarearen balioa nabarmentzea eta zabaltzea’ deialdian aurkeztu zen. Jasotako laguntza ekonomikoak 32.012 eurokoa da, 2019tik 2021era jaso beharrekoak, aurkeztutako proiektuaren balantzea urtero justifikatu ondoren.
Proiektu horren zati bat Gazteluzar ingurua egokitzeko proposamen bat da, eta Irun 1522 Fundazioak Irungo Udalari proposatuko dio hura gauzatzeko. Bertan, Gazteluzarreko ondare historikoa zaintzeko garatu beharreko bi puntu jasotzen dira.
Alde batetik, azterketa tekniko bat aurkeztu da, eraikina balioan jartzeko eta haren garrantzia nabarmentzeko, eta, bestetik, «1522ko bideak» izeneko ibilbide bat ezarri da. Ibilbide hori Gazteluzarretik abiatuta, Irundik hainbat hiri-ibilbide planteatzen ditu, hirian dauden elementu babestuak bilduko dituena, eta horiek desgaitasuna duten pertsonentzat pentsatu ahal izatea ahalbidetuko duena.
Ingurua egokitzearekin batera, datozen urteetan gazteluak bizitza berri bat izan dezan nahi du Fundazioak. Azterlan horren emaitzak eraikinaren beraren balioari buruzko informazioa ematen du, eta eraikina etorkizuneko erabilera berrietara egokitzeko aukera ematea planteatzen du, jakina, egiturak, kanpoko eta barruko irisgarritasunak, seinaleak, informazioa eta abar egokituz eta finkatuz.
Horrela, Irun 1522 Fundazioak Hiriko Ondare hori ezagutzen lagunduko duen eta etorkizun duina planteatuko dion azterlan bat planteatzen du, hondakin erromatar bat baino haratago joango dena, orain mantentze faltagatik kolapsoa izateko arriskua du eta. Fundazioak planteatzen duen egungo kontserbazio-egoeraren balorazioak nolabait geldiarazi nahi du gotorleku osoak jasaten duen suntsitze-prozesua.
Ibilbide historikoa
Gazteluzar ingurua egokitzearekin batera, fundazioak irteera eman nahi dio Irungo eta bere eskualdeko herritarrek beren historia, geografia, natura eta abar ezagutzeko duten interesari.
«1522ko bideak» proiektuaren barruan oinez, mendiko bizikletaz eta ibilgailuz egiteko ibilbide programa bat diseinatuko luke fundazioak. Helburua Bidasoako ondare historikoa XV. mendetik XX. mendera zabaltzea da, monumentu, eraikin, aztarna arkeologiko (bereziki ‘babes bereziko edo ertaineko kultura-ondasun’ gisa kalifikatuta daudenak) eta eskualdeko parajeei balioa emanez, oro har kultura-gune gisa tratatuz.
Honako ibilbide hauek proposatzen dira: Gazteluzar-Behobia-Gazteluzar (4km). 2. Gazteluzar-Ama Xantaleneko ermita eta iturria-Gazteluzar (6 km). 3. Irungo muga eta bere zubiak. Hiri zirkuitua (4 km). 4. Done Jakue bide zaharretik, Zubeltzu eta Elatzeta artean (7 km). 5. 1522. urteko bideetan barrena (20 km).
Fundazioak Irungo herritarrek jasotako proposamenak kontuan izanda landu du proiektua. Iñaki Arruabarrenak, San Martzial 1go Guduaren V. Mendeurrena fundazioko lehendakariak, «positiboki» baloratzen du diru-laguntza jaso izana: «Fundaziotik ematen dugun beste urrats bat da, duela ia 500 urtetik bizirik dagoen ondare material eta immateriala babesteko».